تحلیل و ارزیابی اثر بخشی یارانه های تولیدی بخش کشاورزی و ارائه الگویی برای اثربخش نمودن آن

جایگاه بخش کشاورزی در خودکفایی و اشتغال کشور از یک سو و ناگزیر بودن ریسک در فعالیت های کشاورزی از طرف دیگر، لزوم توجه ویژه دولت به اعمال سیاست های حمایتی را روشن می سازد. از جمله مهم ترین این سیاست ها، پرداخت یارانه تولیدی به این بخش است. آنچه امروز بیش از پیش در اقتصاد حمایت مطرح است، تلاش برای کارآمد کردن روش پرداخت یارانه ها است. هدف این تحقیق ارزیابی اثربخشی یارانه های تولیدی در بخش کشاورزی ایران طی سال های 52 تا 88 و ارائه الگویی بر ای اثر بخش نمودن این یارانه ها بود. برای رسیدن به این هدف از روش تحقیق توصیفی-همبستگی استفاده شد. جامعه آماری تحقیق حاضر را مدیران ستادی وزارت جهاد کشاورزی تشکیل دادند. حجم نمونه تحقیق با استفاده از فرمول کوکران تعیین گردید (n=135) که به روش طبقه ای تصادفی در چند مرحله انتخاب شدند. نتایج نشان داد از نظر مدیران ستادی جهاد کشاورزی، از میان 32 هدف دولت در پرداخت یارانه ها، تنها شش هدف دولت در حد متوسط تا زیاد تحقق یافته اند و میزان تحقق 26 هدف دیگر در حد کمتر از متوسط بود. بر اساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، شیوه های اثربخش نمودن یارانه های تولیدی در کشاورزی به ترتیب اهمیت در هفت عامل پرداخت های مستقیم درآمدی، یارانه تأمین اجتماعی و اعتبارات، یارانه بازاریابی، یارانه بیمه محصولات و خرید تضمینی، حمایت قیمتی و یارانه نرخ بهره، حمایت های جبرانی و سیاست قیمت گذاری مناسب خلاصه شد که این عوامل مجموعاً توانستند 01/78 درصد از کل واریانس را تبیین کنند. برای تعیین عوامل موثر بر اثربخش نمودن یارانه ها در بخش کشاورزی از رگرسیون چند متغیره خطی استفاده شد که بر اساس آن متغیرهای پرداخت های مستقیم درآمدی، یارانه تأمین اجتماعی و اعتبارات، یارانه بازاریابی، یارانه بیمه محصولات و خرید تضمینی، حمایت قیمتی و یارانه نرخ بهره و حمایت های جبرانی در معادله وارد شدند که این عوامل در مجموع توانستند 94 درصد تغییرات متغیر وابسته اثربخشی یارانه های تولیدی را تبیین کنند.